Τεχνικές παρέμβασης για την ακαδημαϊκή διδασκαλία παιδιών με ΔΕΠΥ στα πλαίσια της σχολικής τάξης

Tο παιδί με ΔΕΠΥ θα πρέπει να φοιτά σε μια κανονική τάξη ακόμα και αν η παραμονή του σε αυτήν καθίσταται μια δύσκολη διαδικασία για το ίδιο -δεδομένης της πολύπλοκης φύσης της ΔΕΠΥ- αλλά πολλές φορές και για το δάσκαλο (Φλωράτου, 1992). Στα πλαίσια της σχολικής τάξης, για να είναι επιτυχημένο το πρόγραμμα παρέμβασης θα πρέπει να έχει γίνει αφενός μια διεξοδική εκπαιδευτική αξιολόγηση και αφετέρου το εκπαιδευτικό περιβάλλον του παιδιού να είναι καλά οργανωμένο και ευέλικτο ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί στις εκάστοτε ανάγκες του. Οι πιο αποτελεσματικές τεχνικές διδασκαλίας είναι εκείνες που ενεργοποιούν και ενισχύουν τις επιτελικές λειτουγίες και ειδικότερα: τη μνήμη εργασίας (π.χ. να θυμηθούμε πού βρισκόμασταν σε μια μαθηματική πράξη ή σε ένα κείμενο μετά από μια απροσδόκητη διακοπή), τη γνωστική ευελιξία (π.χ. χρησιμοποίηση στρατηγικών  για την επίλυση ακαδημαϊκών αλλά και κοινωνικών προβλημάτων) και την ανασταλτική λειτουργία (π.χ. να αναβάλλουμε την ονειροπόληση όταν χρειαστεί ή να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας όταν είμαστε θυμωμένοι) όπου τα παιδιά με ΔΕΠΥ παρουσιάζουν σοβαρά ελλείμματα.

Είναι πολύ σημαντικό ο δάσκαλος να διατηρεί τον έλεγχο της κατάστασης, να διέπεται από ευαισθησία και επινοητικότητα αλλά να είναι και σωστά καταρτισμένος. Ακόμη, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να στοχεύει όχι μόνο στην κάλυψη της σχολικής ύλης αλλά και στην καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων και στην διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού.

Τεχνικές παρέμβασης για την ακαδημαϊκή διδασκαλία παιδιών με ΔΕΠΥ στα πλαίσια της σχολικής τάξης

• Τα παιδιά με ΔΕΠΥ αποθαρρύνονται εύκολα -ειδικά όταν ο όγκος εργασίας είναι μεγάλος- γι’αυτό είναι ζωτικής σημασίας οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες να χωρίζονται σε μικρότερες ενότητες έτσι ώστε να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια.
• Ακόμη, είναι σημαντικό να γίνονται συχνά και μικρά διαλείμματα με χαλαρωτικές δραστηριότητες (π.χ. ζωγραφική, πλαστελίνη, μουσική). (Ε.Κάκουρος & Κ.Μανιαδάκη 2012)
• Επειδή τα παιδιά με ΔΕΠΥ πολλές φορές δεν έχουν αίσθηση του χρόνου, είναι καλό να υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος για τα τεστ, τις ασκήσεις και τις εκθέσεις, βάζοντας κάθε φορά και από έναν χρονικό στόχο. Δίνουμε στο παιδί παραπάνω χρόνο αν χρειαστεί.
• Υπενθυμίζουμε στους μαθητές πόσος χρόνος έχει περάσει και πόσος έχει απομείνει για την ολοκλήρωση κάποιας δραστηριότητας.
• Πριν την έναρξη μια δύσκολης δραστηριότητας διασπάμε την προσοχή του παιδιού προκειμένου να μην εγκαταλείψει.
• Τα παιδιά με προβλήματα προσοχής ξεχνούν περισσότερο σε σχέση με τους συμμαθητές τους. Χρειάζεται να υπενθυμίζουμε τους στόχους που έχουμε βάλει και να αποφεύγουμε εκφράσεις του τύπου: «Το είπα χίλιες φορές..». Ο σαρκασμός είναι άκρως ανεπιθύμητος.
• Αποφεύγουμε το μεγάλο φόρτο εργασίας για το σπίτι: στόχος είναι οι ποιοτικές ασκήσεις και όχι η ποσότητα.
• Χρησιμοποιούμε οπτικές τεχνικές όπως χρωματιστούς μαρκαδόρους για τον πίνακα, λέξεις κλειδιά σε έντονα χρώματα για να βοηθήσουμε τους μαθητές να εστιάσουν την προσοσχή τους.
• Επειδή τα παδιά με ΔΕΠΥ πολλές φορές δεν προλαβαίνουν να σημειώσουν όσα γράφονται στον πίνακα ή τί εργασίες έχουν να κάνουν για την επόμενη μέρα, ο δάσκαλος οφείλει να τους τα σημειώνει διακριτικά ή ακόμα καλύτερα να τους δίνει μια φωτοτυπία για τις εργασίες που έχουν για το σπίτι.
• Οι φωτοτυπίες αλλά και τα τεστ μπορούν να έχουν μέσα διάφορες εικόνες (π.χ. από κόμιξ) για να είναι πιο ελκυστικές. Επίσης, βοηθάει να είναι γραμμένες στον υπολογιστή με μεγάλη γραμματοσειρά και όχι πυκνογραμμένες.
• Τα θεωρητικά μαθήματα όπως η Ιστορία, τα Θρησκευτικά και η Μελέτη Περιμάλλοντος θα πρέπει να συνοδεύονται από σχεδιαγράμμα και μια περίληψη ώστε το παιδί να μη χάνεται μέσα στις λεπτομέρειες του βιβλίου. Την επόμενη μέρα κατά τη διάρκεια της εξέτασης χρησιμοποιούμε κλειστού τύπου ερωτήσεις.
• Καλό θα είναι να αποφεύγονται οι ερωτήσεις ανοιχτού τύπου στα διαγωνίσματα και να υπάρχει πάντα ένα υπόδειγμα απάντησης.
• Οι συχνές επαναλήψεις της ύλης αλλά και τα σύντομα τεστ βοηθούν τα παιδιά να αφομοιώσουν καλύτερα τη σχολική ύλη (Καλαντζή-Αζίζι, 1992).
• Ενισχύουμε τις εργασίες σε ζευγάρια περισσότερο από τις ομαδικές εργασίες όπου υπάρχει περίπτωση η προσοχή του παιδιού να διασπαστεί πιο εύκολα λόγω ποικιλίας ερεθισμάτων.
• Η διδασκαλία των μεταγνωστικών στρατηγικών μάθησης ωφελεί όλους τους μαθητές ανεξαιρέτως αλλά είναι άκρως αναγκαία για τους μαθητές με ΔΕΠΥ. Καθοδηγούμε τα παιδιά να ρωτούν τους εαυτούς τους: «Ποιος είναι ο στόχος μου;», «Τί πρέπει να κάνω για να πραγματοποιήσω τον στόχο;», «Τί θα χρειαστώ;», «Πώς θα το κάνω;», «Πόσο χρόνο θα χρειαστώ;»
• Εκπαιδεύουμε στην αυτο-παρακολούθηση και στην αυτο-διόρθωση. Οι μαθητές ρωτούν τους εαυτούς τους: «Πώς τα πάω;», «Χρειάζομαι περισσότερες πληροφορίες ή παραπάνω υλικά;», «Χρειάζομαι βοήθεια;».
• Ακόμη, εκπαιδεύουμε στην αυτο-αξιολόγηση. Τα παιδιά τσεκάρουν τους εαυτούς τους: «Πώς τα πήγα;», «Τελείωσα την ώρα που έπρεπε;».
• Μαθαίνουμε τα παιδιά πώς να πραγματοποιούν συλλογισμούς σκεπτόμενα δυνατά. Ο εκπαιδευτικός είναι απαραίτητο να δείξει τη στρατηγική και μπορεί να το κάνει διαβάζοντας ένα κείμενο: καθώς διαβάζει το κείμενο αλληλεπιδρά με το περιεχόμενό του και διατυπώνει δυνατά τις υποθέσεις του, κάνει προβλέψεις, θέτει στον εαυτό του ερωτήσεις -αν καταλαβαίνει αυτό που διαβάζει, αν έχει άγνωστες λέξεις, αν του θυμίζει το κείμενο άλλα κείμενα-. Ο δάσκαλος επιδεικνύει στους μαθητές πώς να καθοδηγούν τους εαυτούς τους και στη συνέχεια τα παιδιά εξασκούν τη στρατηγική αυτή σε ζευγάρια. (Rief, 2005)
• Τα παιδιά με ΔΕΠΥ  αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες με τη συγκράτηση πληροφοριών στη μνήμη. Χρησιμοποιούμε στρατηγικές ενίσχυσης της μνήμης μέσω παιχνιδιών με κάρτες, σχήματα κτλ.
• Τα παιδιά με ΔΕΠΥ βαριούνται εύκολα, γι’αυτό οι εκπλήξεις και οι παραλλαγές στην διδακτέα ύλη θα τους κεντρίσουν και θα μεγιστοποιήσουν το ενδιαφέρον για το μάθημα.
• Χρησιμοποιούμε διάφορες στρατηγικές πρόκλησης της προσοχής που αρέσουν στα παιδιά με ΔΕΠΥ αλλά και στα παιδιά τυπικής ανάπτυξης: κατά τη διάρκεια του μαθήματος βάζουμε τη φαντασία μας να δουλέψει, χρησιμοποιούμε χιούμορ, κάνουμε δραματοποιήσεις γεγονότων, μπορούμε να πούμε αστείες ιστορίες ή ακόμα και πραγματικές μας εμπειρίες (στα παιδιά αρέσουν πολύ οι προσωπικές ιστορίες, για παράδειγμα κάτι που συνέβη στο δάσκαλο όταν ήταν και εκείνος παιδί).
• Η προσοχή των μαθητών με ΔΕΠΥ μπορεί να διασπαστεί και από προσωπικές τους σκέψεις, γι’αυτό χρειάζονται εκπαιδευτικά ερεθίσματα, οπτικο-ακουστικά μέσα και εναλλαγή του τρόπου παρουσίασης του εκπαιδευτικού υλικού για να γίνει το μάθημα πιο ευχάριστο και ελκυστικό.
• Εναλλάσουμε συχνά τις δραστηριότητες από παθητικές σε ενεργητικές και το αντίστροφο.

Αλεξία Κομποθέκρα 

Εκπαιδευτικός - Ειδική παιδαγωγός  

BSc - PgD - MSc